Triumfi i përhershëm i kapitalizmit
Vetëm fantazia na kish mbetur, por ti u dorëzove.
— Harleen “Lee” Quinzel (Harley Quinn)
Ndodh që një film të ketë gjithë elementet e një tragjedie dhe prapëseprapë të mos përçojë asnjë ndjesi. Kjo është e vërteta zhgënjyese e “Joker: Folie à Deux”, vazhdimi i filmit polarizues dhe po aq zhgënjyes të vitit 2019 nga regjisori Todd Philips.
“Joker: Folie à Deux” paraqet shembullin ndoshta më tipik në kinematografi, se si forcat e kapitalizmit të cilat e prodhuan dhe financuan filmin, neutralizojnë rebelimin dhe kaosin duke e paketuar atë me kujdes, për të na e shitur më pas në trajtën e një tragjedie lehtësisht të konsumueshme. Por, ky ndryshim reflekton edhe një prirje më të gjerë shoqërore për të sterilizuar gjithçka që na jep pasiguri apo na bën të ndihemi të kërcënuar – një impuls, i cili në thelb e zbeh fuqinë dhe kuptimin origjinal të personazhit titullar si simbol i kaosit të pastër, motivet e të cilit shkojnë përtej përfitimit ekonomik, ideologjisë, apo besimit. Një figure e cila dikur kërcënonte rendin përmes paparashikueshmërisë dhe dëshirës “për ta parë botën të digjet,” Xhokeri në këtë film është i izoluar në një spital për të sëmurë mendorë, po aq sa ç’gjendet i ndryrë brenda mureve të fantazisë së tij haluçinante. Nga nxitës i kaosit pa arsye, ai tashmë është një viktimë që ngjall vetëm mëshirë.
Në filmat e mëparshëm dhe sidomos te “The Dark Knight”, personazhi i Xhokerit nuk na shfaqet thuajse asnjëherë i motivuar nga ndonjë dëshirë për hakmarrje personale. Ndonëse edhe në to është dhënë e fragmentizuar e kaluara e tij traumatike, ai nuk nxitet nga ndonjë dëshirë për të çuar në vend padrejtësitë që i kanë ndodhur. Dikur, natyra e tij kaotike tejkalonte mërinë individuale, duke e shndërruar Xhokerin në diçka shumë më të rrezikshme. Ai ishte mishërimi i kaosit dhe çmendurisë, njeriu i cili largon perden e brishtë që mbulon absurditetin e sistemeve në të cilat besojmë. Nga ana tjetër, “Folie à Deux” e humanizon këtë personazh deri në pikën ku ai shndërrohet thjesht në një nënprodukt të traumave personale.
Ndonëse mund të duket sikur ky humanizim synon ta bëjë personazhin edhe më të ndërlikuar, në fakt shkatërron pikërisht atë çka e bënte Xhokerin tërheqës si simbol kulturor. “The Dark Knight” na ofroi fragmente nga e kaluara e trazuar e këtij personazhi, por e bënte të pamundur të bazoheshim tek to për të spieguar motivet e Xhokerit. Aktet e tij nuk lindnin nga trauma individuale, por nga një dëshirë më e thellë, gati ekzistenciale, për të sfiduar rendin dhe arsyen. Ndërsa “Folie à Deux” na kërkon ta shohim atë si viktimë, dhuna e të cilit vjen si rrjedhojë e një dhimbjeje të akumuluar për një kohë të gjatë.
Ky transformim nga agjent i kaosit në viktimë i shërben një funksioni më të gjerë shoqëror, pasi lejon izolimin e dhunës. Duke e kufizuar kaosin që Xhokeri përfaqëson brenda idesë së sëmundjes mendore, filmi praktikisht arrin të neutralizojë kërcënimin që ai përbën ndaj statuskuosë. Dhuna e tij shndërrohet më tepër në një spektakël për t’u konsumuar se sa në akuzë ndaj botës jashtë mureve të spitalit Paparashikueshmëria e tij – dikur një kërcënim ndaj normave shoqërore – tashmë është karantinuar në mënyrë të sigurt brenda mureve të fantazisë.
Vetë zhanri i filmit – një mjuzikëll – e reflekton këtë izolim dhe përmbajtje. Nëprmjet muzikës, “Folie à Deux” mund të kishte qenë një shpërthim i dhunës pa arsye dhe çmendurisë. Por, në vend të kësaj, filmi bëhet i mërzitshëm, si një muzikant që luan vazhdimisht të njëjtën notë. Në vend që të na tërheqë në botën kaotike të personazhit, ai shndërrohet në një monotoni torturuese. Aq sa mund të thuash se nuk është Artur Fleku ai i cili vuan, por ne audience, që për mëse dy orë duhet të durojmë ciklin e tij të lodhshëm të fantazisë dhe deluzioneve.
Dikur një simbol i rebelimit kundër strukturave të cekta shoqërore, Xhokeri në këtë film është shkatërruar nga vetë sistemi që ai synonte të minonte. Dhuna e tij, dikur një traktat filozofik, tani është thjesht një product i ç’rregullimeve mendore, e izoluar brenda mureve të sigurta të spitalit. Ky është në thelb edhe triumfi final i kapitalizmit: transformimi i rebelimit në diçka që mund të mëshirohet, konsumohet, apo izolohet, për të mos kërcënuar sistemin. Xhokeri nuk është më një kërcënim dhe as simbol i forcës së anarkisë. Tanimë, ai është thjesht një tjetër personazh tragjik, i thyer nga bota mizore dhe i pamundur ta trondisë më atë.
“Folie à Deux” na tregon më tepër për sistemin që e ka prodhuar filmin se sa për Xhokerin si personazh. Ai është një film, i cili shfaq nevojën e shoqërisë dhe të sistemit për të neutralizuar rebelimin duke e transformuar atë në një spektakël të tragjedisë. Ajo që dikur shërbente si kritikë, tashmë është komodifikuar dhe tkurrur në haluçinacionet e një individi të sëmurë. Xhokeri si agjent i pastër i kaosit ka vdekur. Ajo çfarë mbetet është një figurë për t’u mëshiruar dhe një spektakël konsumi. Rebelimi s’është veçse një bluzë apo një filxhan kafeje me portretin e Çe Gevarës, apo slogane revolucionare.
“Joker Folie à Deux” pati premierën në datën 4 shtator dhe vijon të shfaqet në të gjitha kinematë.
Regjizor: Todd Phillips
Skenaristë: Todd Phillips, Scott Silver
Aktorë: Joaquin Phoenix, Lady Gaga, Brendan Gleeson, Zazie Beetz, Jackie Sullivan, Sophie Dumond
Drejtor Fotografie: Lawrence Sher
Kohëzgjatja: 138 minuta